MUZEUM ARCHEOLOGICZNE I ETNOGRAFICZNE W ŁODZI


ZESPÓŁ DZIAŁÓW ETNOGRAFICZNYCH

Kierowany przez dr Justynę Laskowską - Otwinowską (tel. 632-84-40 wew. 28), zatrudnia 9 pracowników

Zespół Działów Etnograficznych kontynuując tradycje przedwojenne Miejskiego Muzeum Etnograficznego zasięgiem swoich zainteresowań obejmuje całą Polskę, oraz kraje pozaeuropejskie. W okresie powojennym długofalowe prace badawcze całego zespołu koncentrowały się głównie wokół problematyki syntezy obrazu tradycyjnej wsi Polski środkowej, ze szczególnym uwzględnieniem zachodzących tu zmian. Wyniki tych badań publikowane są w redagowanej od 1957 roku Serii Etnograficznej "Prac i Materiałów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi", w której dotychczas ukazało się 30 numerów. Zespół Etnograficzny składa się z 8 działów merytorycznych, w których zatrudnionych jest 9 pracowników, wśród których jeden posiada tytuł doktorski.
Od 1931r. do końca 2004 r., głównie poprzez własne penetracje terenowe, zgromadzonych zostało łącznie 25998 zabytków.

DZIAŁ PLASTYKI LUDOWEJ
Opiekę nad Działem sprawuje mgr Aldona Plucińska

Podstawowe zadania tego działu związane są z badaniem estetyki, wrażliwości artystycznej i umiejętności uzewnętrzniających się w różnych dziedzinach twórczości ludowej takich jak: rzeźba, malarstwo, grafika, ceramika, papieroplastyka i meblarstwo.
Na koniec 2004 r. zgromadzony zbiór zabytków liczył 7836 pozycje. Niemal połowę stanowią wyroby z gliny, są to: naczynia, kafle i rzeźby figuralne, reprezentujące ośrodki garncarskie całego kraju. Niezwykle cenny jest również zbiór rzeźby ludowej, wyróżniają się w nim pochodzące z XIX i początku XX wieku kolekcje Matki Boskiej Skępskiej i Chrystusa Frasobliwego. Wielorako zarówno pod względem tematycznym jak i zastosowanych technik prezentuje się malarstwo ludowe, duża część obiektów pochodzi z XIX-wiecznych warsztatów częstochowskich, przedstawia wizerunki świętych i Matki Boskiej Częstochowskiej. Bogate są także kolekcje mebli i plastyki papierowej, spośród których wyróżniają się przede wszystkim różnorodne formy wycinanek głównie z regionów Polski środkowej, ale też Kurpiów i Lubelszczyzny. Zwartą kolekcję zasługującą na szczególne zainteresowanie stanowi 168 obiektów z XIX i początku XX wieku prezentujących twórczość huculską, m.in. obrazy na szkle, naczynia i kafle ceramiczne.

DZIAŁ WIERZEŃ OBRZĘDÓW I FOLKLORU
Opiekę nad Działem sprawuje mgr Aldona Plucińska

Tematyka działu jest bardzo rozległa, a wiąże się głównie z tym co umownie zwykło określać się kulturą duchową i społeczną. Dotyczy ona zwyczajów i obrzędów, wiedzy o otaczającym nas świecie, miejscu magii i religii w życiu człowieka, a także gier i zabaw dziecięcych oraz folkloru słowno-muzycznego. Aktualne badania działu związane są zarówno z przeszłością jak i teraźniejszością. Poprzez zabytek, opis, film rejestruje się dzisiejsze sposoby świętowania, próbując ustalić formy tradycyjne jak i współczesne, dlatego też m.in. w inwentarzach działu znajdują się nalepki na butelki z wódką weselną, oraz ozdoby na torty. Kontekstem dla tych przedmiotów są nagrane na kasetach video współczesne przyjęcia weselne.
W końcu 2004 r. w ramach działu zgromadzono łącznie 3277 zabytków. Prócz nich zbierane są materiały archiwalne obejmujące opisy, zapisy tekstów, fotografie, nagrania i filmy. Na szczególną uwagę zasługuje kolekcja dziewiętnastowiecznych pisanek pochodzących z Lubelszczyzny, Polesia, Wołynia i okolic Odessy oraz pisanki huculskie z okresu międzywojennego.

DZIAŁ GOSPODARSTWA I PRZEMYSŁU WIEJSKIEGO
Opiekę nad Działem sprawuje mgr Piotr Czepas

Zainteresowania działu obejmują w głównej mierze rolnictwo, rzemiosło z wytwórczością domową, budownictwo oraz środki transportu i komunikacji.
Na koniec 2004 r. zgromadzony zbiór liczył 3580 obiektów, z których połowa pochodzi z terenów Polski środkowej. Do szczególnie cennych kolekcji zaliczyć trzeba reliktowe narzędzia rolnicze i urządzenia techniczne takie jak pługi, radła, kieraty, młynki, śrutowniki. Olbrzymią wartość posiadają kompletne wyposażenia warsztatów rzemieślniczych np. kuźni, stolarni, olejarni, tokarni etc. Na uwagę zasługują również obiekty związane z wiejskim tkactwem, transportem i komunikacją, wśród tych ostatnich znajduje się 12 różnorodnych pojazdów konnych.

DZIAŁ STROJU LUDOWEGO I TKANIN
Opiekę nad Działem sprawuje mgr Alicja Woźniak

Główne zainteresowania działu koncentrują się wokół udokumentowania zróżnicowania regionalnego stroju, tkaniny dekoracyjnej i haftu oraz uchwycenia zmian zachodzących w nich od połowy XIX wieku do chwili obecnej.
Do końca 2004 r. dział zgromadził 7242 zabytki z czego 75% obiektów stanowią różnorodne elementy stroju. Najpełniej reprezentowane są kolekcje zgromadzone w Polsce środkowej obrazujące ewolucje strojów ludowych w regionach: łowickim, opoczyńskim, rawskim i sieradzkim. Okazale przedstawiają się również zbiory strojów pochodzące z terenów wschodniej i południowej Polski, wśród których szczególnie cenne są przykłady lnianych ubiorów z tkackimi zdobinami, tzw. pereborami z okolic Włodawy, a także kolekcje żywotków cieszyńskich i czepców z okolic Koniakowa i Istebnej. Spośród ludowych tkanin dekoracyjnych wyróżnić trzeba wielonicielnicowe tkaniny z rawskiego i opoczyńskiego, łowickie "nospy", lniane tkaniny z Podlasia, a także dywany dwuosnowowe ze wschodnich rejonów kraju.

DZIAŁ KULTUR MIEJSKICH
Opiekę nad Działem sprawują: mgr Maria Augustyniak, mgr Marcin Kuropatwa

Jest to najmłodszy dział w Zespole Etnograficznym działający od 1971 roku. Zadaniem jego jest badanie, dokumentowanie i tworzenie kolekcji związanej z kulturą środowisk robotniczych i drobnomieszczańskich, ze szczególnym uwzględnieniem problematyki łódzkiej.
W końcu 2004 r. zinwentaryzowane były 1992 zabytki. Zasadniczym członem kolekcji są przedmioty ilustrujące urządzenie łódzkich wnętrz mieszkalnych z przełomu XIX i XX wieku, czyli meble, ozdoby, naczynia kuchenne i zastawa stołowa, zegary i instrumenty muzyczne. Odrębną kolekcję stanowi współczesna łódzka twórczość amatorska, na którą składa się malarstwo, grafika i w mniejszym stopniu rzeźba. Kompletowane są też ubiory robotnicze i drobnomieszczańskie.

DZIAŁ KULTUR LUDOWYCH KRAJÓW POZAEUROPEJSKICH
Opiekę nad Działem sprawuje mgr Barbara Chlebowska

Dział ten kontynuuje przedwojenne tradycje Miejskiego Muzeum Etnograficznego, które dzięki współpracy z wieloma podróżnikami, kolekcjonerami i etnografami zdołało zaledwie w przeciągu 8 lat (1931-39) zgromadzić 1.460 zabytków "egzotycznych". W czasie II wojny światowej zbiór ten został niemal w całości sprzedany bądź zniszczony. W okresie powojennym rozpoczęto więc jego odbudowę niemal od podstaw, początkowo przez rewindykacje naszych obiektów odnalezionych w Muzeum für Völkerkunde w Lipsku, a później poprzez prywatne dary, zakupy i wymianę zabytków z instytucjami zagranicznymi (np. Uniwersytet Aoyama Gakuin w Tokio, James Cook University of North Queensland w Townsville).
W końcu 2004 r. Dział posiadał w swych zbiorach 2071zabytków składających się na cztery zasadnicze kolekcje:
- afrykańską prezentująca sztukę, broń, stroje i przedmioty codziennego użytku, głównie znad Zatoki Gwinejskiej, Zachodniego Sudanu, dorzecza Konga i Afryki Wschodniej. Szczególnie interesujące są zbiory rzeźby afrykańskiej.
- azjatycką z obiektami z zakresu sztuki, stroju, ozdób, elementów broni i przedmiotami codziennego użytku, z terenu Japonii, Chin, Mongolii, Indii. Szczególnie wart uwagi jest zbiór kimon japońskich.
- australijską posiadającą przykłady malarstwa i rzeźby, broń, stroje i przedmioty codziennego użytku Aborygenów australijskich i mieszkańców Nowej Gwinei.
- południowoamerykańską składającą się z tkanin, stroju, ozdób, broni i ceramiki głownie z terenu Peru, Kolumbii i Ekwadoru.
Zabytki z tego Działu były wielokrotnie prezentowane na wystawach w naszym muzeum, a także w innych placówkach na terenie całego kraju, niezmiernie ciesząc się dużym zainteresowaniem.

BIBLIOTEKA ETNOGRAFICZNA
Kierowana przez mgr Marcina Kuropatwę

Biblioteka Etnograficzna systematycznie powiększa swój księgozbiór od 1931 roku. W jego ramach znajdują się książki i czasopisma głównie z zakresu etnografii Polski i świata. Szeroko też reprezentowane są dyscypliny pokrewne takie jak: socjologia, historia (ze szczególnym uwzględnieniem historii wsi), historia sztuki, muzeologia i teatrologia.
W końcu 2004 r. biblioteka posiadała w swych zbiorach 11399 książek i 3876 woluminów czasopism. W ramach biblioteki prowadzona jest wymiana wydawnictw ze 180 instytucjami krajowymi i zagranicznymi, umożliwiająca systematyczne powiększanie zbioru, głównie o wydawnictwa ciągłe. Biblioteka dysponuje katalogami książek (topograficzny, alfabetyczny i działowy) i czasopism.

Z księgozbioru można korzystać w czytelni, bądź za pośrednictwem wymiany międzybibliotecznej:
od poniedziałku do piątku w godzinach od 8.00 do 16.00.

ARCHIWUM ETNOGRAFICZNE
Opiekę nad archiwum sprawuje mgr Anna Seweryn

Przechowuje i opracowuje materiały dokumentacyjne związane z działalnością badawczą, kolekcjonerską, wystawienniczą i oświatową Zespołu Działów Etnograficznych. Ponadto zbiera dokumenty związane z historią instytucji i jej pracownikami.
Na koniec 2004 r. zgromadzonych zostało m.in. ok. 56000 negatywów, 3000 wywiadów i 1746 poz. zespołów dokumentacji rysunkowej (zawierających kilkanaście tysięcy rysunków), ponadto nagrania magnetofonowe i VHS. Wśród zgromadzonych archiwaliów bezcenne są materiały z badań terenowych w Polsce środkowej rejestrujące budownictwo, strój i obrzędowość w latach 1946-60. Szczególnie interesujące są szklane negatywy z tego okresu i imponująca inwentaryzacja rysunkowa budownictwa ludowego oraz kolekcja fotografii Jerzego Giżyckiego dotycząca Afryki Zachodniej.